زمانی که از تحریم‌ها سخن می‌گوییم باید موضوع دارو را از تجهیزات مجزا کرد. تحریم‌هایی که علیه کشور اعمال شد، ناظر به خرید دارو نبود اما مشکلاتی که بر سر راه نقل‌وانتقال پول وجود داشت، شرایط را برای واردات دارو به کشور سخت کرد. در مدت زمان تحریم هیچ شرکت دارویی خارجی حرفی از عدم فروش دارو نمی‌زد و و اگر به طریقی می‌توانستیم پول را به دست آنها برسانیم امکان خرید هم وجود داشت. البته نباید از ناهماهنگی‌های داخلی که در این زمینه وجود داشت و موجب کمبودهای دارویی در کشور شد، چشم‌پوشی کرد. در موضوع سرطان نیز به دلیل حساسیت‌هایی که وجود داشت و نبود جایگزین‌های مناسب، در مواردی مردم گرفتار تهیه داروهای مورد نیاز شدند و این کمبودها بیشتر به چشم می‌آمد. اما دولت توانست به طرق مختلف این مشکل را رفع کند و موضوع را سروسامان دهد. در آن مقطع دولت توانست عمده داروهای مورد نیاز را تهیه کرده و در اختیار افراد قرار دهد. اما تجهیزات شرایط دیگری داشت. برخی تجهیزات پزشکی مانند شتاب‌دهنده‌ها دارای مصارف دوگانه بود و به دلیل حضور شرکت‌های مبدا در آمریکا، امکان واردات آنها وجود نداشت. در مواردی نیز برخی تجهیزات از کشورهای اروپایی خریداری می‌شد که با خرید آن شرکت‌ها توسط آمریکایی‌ها باز هم خرید و واردات تجهیزات با مشکل مواجه شد. اما روی‌هم‌رفته با وجود مشکلات مقطعی که در زمینه تامین دارو و تجهیزات به وجود آمد، دولت توانست 80 تا 90 درصد مشکلات دارو و 70درصد از مشکلات تجهیزات را به گونه‌ای رفع کند.

     از سوی دیگر گرانی دارو نیز در آن مقطع زمانی مشکلات زیادی برای مردم ایجاد کرد. افزایش نرخ ارز قیمت داروها را به شدت افزایش داد و با توجه به اینکه برخی داروهای نسل جدید به ویژه در حوزه سرطان به طور معمول از قیمت بالایی برخوردارند و با گران شدن قیمت ارز، قیمت این داروها نیز به شدت گران شد. با رایج شدن این داروهای گران‌قیمت تعداد افرادی که به دلیل مشکلات مالی امکان تهیه دارو نداشتند بیشتر به چشم آمد و به همین دلیل نگرانی‌ها در این زمینه بیشتر بود. در ابتدای کار، پوشش بیمه‌ای این داروها نیز چندان مناسب نبود، اما با کمک‌های موضعی دولت در وهله اول و سپس بیمه شدن این داروها و در نهایت ورود داروهای هندی و چینی که قیمت پایین‌تری داشتند، تا حدودی مشکلات رفع شد. ضمن اینکه نباید از نقش خیرین نیز در این زمینه چشم‌پوشی کرد. حضور خیرینی که اقدام به تهیه دارو برای افراد نیازمند کردند، اجازه نداد کسی به دلیل مشکلات مالی جان خود را از دست بدهد. پایین آمدن سطح عمومی زندگی مردم نیز این تصور را ایجاد کرد که هزینه‌های درمان سنگین‌تر شده است. چرا که یک خانواده مجبور بود بخش بیشتری از درآمد خود را به درمان اختصاص دهد.

     اما با همه این مشکلات بنده با موردی که به دلیل کمبود دارو و یا مشکلات مالی جان خود را از دست بدهد مواجه نشدم. با توجه به اینکه بیمارستان امام خمینی یکی از بیمارستان‌هایی است که بیشتر مراجعان آن را اقشار کم‌درآمد تشکیل می‌دهند اما باز هم با موارد اینچنینی مواجه نشدیم. ضمن اینکه سرطان یک پروسه یک‌شبه نیست و بیمار در طول ماه‌ها و سال‌های زیادی به این بیماری دچار می‌شود بنابراین کمبود یکی دو هفته‌ای داروها نمی‌تواند موجب مرگ بیمار شود. البته امیدواریم با برداشته شدن تحریم‌ها امکان ورود تجهیزات پزشکی به ویژه تجهیزاتی که مصارف دوگانه دارند فراهم شود و با پایین آمدن قیمت ارز، قیمت این محصولات نیز کاهش یابد تا مشکلات کمتری بر سر راه استفاده از تجهیزات مدرن در حوزه درمان در کشور وجود داشته باشد.

علی کاظمیان
استادیار گروه رادیوتراپی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران