موضوع سلامت انسان از دیرباز همواره مورد توجه و اهمیت خاص قرار داشته و رعایت بهداشت امری ضروری و انکارناپذیر در تمام زمان‌ها و جوامع بوده است. در این میان، برخی اعتقاد دارند که رعایت بهداشت فردی و خانوادگی ضامن سلامت انسان‌ها است، اما برخی دیگر معتقدند که علاوه بر موارد فوق حفاظت از محیط زیست در محدوده شهر، روستا و حتی فراتر از مرزهای بین‌المللی است که می‌تواند ضامن سلامت انسان‌ها باشد. با محسن فرهادی، معاون فنی بهداشت محیط مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت‌وگویی داشته‌ایم تا سهم وزارت بهداشت را درمورد حفاظت سلامت انسان بدانیم.

وزارت بهداشت متولی امر سلامت مردم است. محیط زیست نیز بخش بزرگی از زندگی مردم را تشکیل می‌دهد. این وزارتخانه در رابطه با سلامت و بهداشت محیط زیست چه کرده است؟
     وزارت بهداشت از چندسال قبل کار جداسازی و تفکیک از مبدا را در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی آغاز کرد، یعنی بیمارستان براساس قانون مدیریت پسماند مدیریت و امحای پسماند ویژه پزشکی برعهده تولیدکننده است. به عبارت دیگر خود بیمارستان، چه دولتی و چه خصوصی باید این جداسازی را انجام دهد. بعد از جداسازی پسماندها به چند گروه مختلف تقسیم شده که عمده‌ترین آنها پسماند شبه خانگی است که شهرداری طبق قانون مدیریت پسماند تکلیف دارد که مانند زباله‌های عادی آن را حمل کند. بخش دیگر نیز بخش ویژه پزشکی بوده که بر سه نوع عفونی، تیزوبرنده و شیمیایی تقسیم می شود. برای پسماندهای عفونی و تیزو برنده دستگاه بی‌خطرساز تعبیه شده است. این دستگاه‌ها در مبدا بیمارستان‌ها با حدود بالای 90 درصد تجهیز انجام شده است. به دیگر سخن در اغلب بیمارستان‌های کشور دستگاه بی‌خطرساز نصب شده و پسماندهای عفونی و تیز و برنده‌ای که جداسازی شده در آن قسمت با زدن اتیکت، با فرآیند بی‌خطرسازی امحاء شده و ازبین می‌رود. مطابق ضوابط و دستوالعمل‌هایی که مصوب کمیسیون زیربنایی دولت است، طبق ماده 69 ضوابط مذکور هر روش تبدیل پسماند پزشکی ویژه به عادی باید دارای ویژگی‌هایی باشد از جمله قابلیت غیر فعال‌سازی میکروبی اسپورهای باکتری به میزان حداقل تا 6 کاهش لگاریتمی در پایه10 و دستگاه‌های بی‌خطرساز بر اساس ماده مذکور مجوز دریافت کرده‌اند و این ویژگی توسط آزمایشگاه‌های معتبر قابل ارزیابی است. براساس بخش‌نامه‌های وزارتی بیمارستان‌های دارای دستگاه بی‌خطرساز، موظف هستند که اظهارنامه بی خطرسازی پسماندهای عفونی و تیز و برنده را تکمیل و پس از تایید آزمایشگاه معتمد محیط زیست و طی مراحل تعریف شده به سازمان مدیریت پسماند ارسال می‌کند. ضمن اینکه براساس دستورالعمل ارزیابی عملکرد و پایش میکروبی، شیمیایی و مکانیکی دستگاه‌های غیرسوز بی‌خطرساز پسماند کلیه آزمون‌های لازم جهت اطمینان از عملکرد دستگاه‌های بی‌خطرساز، توسط بیمارستان انجام می‌گردد و کارشناس بهداشت محیط بیمارستان نیز در تمام مراحل برانجام صحیح فرایند نظارت دارد. در مورد پسماندهای شیمیایی و دارویی نیز باید بگویم که وزارت بهداشت آمادگی کامل را دارد تا بخش شیمیایی را جدا کرده و آنها را به مراکز مجازی انتقال داده می‌شود تا با متد زباله‌سوز آنها را تبدیل یا امحای نهایی کند. در حال مذاکره با سازمان محیط زیست، شهرداری‌ها، سازمان بهیاری‌ها و شهرداری‌های وزارت کشور هستیم تا مشکل آخر را نیز حل کنیم.

آیا در تمام بیمارستان‌ها این دستگاه‌ها تعبیه شده است؟ در حال حاضر وضعیت چگونه است؟
     بیش‌از 90 درصد بیمارستان‌ها این دستگاه‌ها را دارا هستند. توانایی و حجم برخی از بیمارستان‌ها اجازه این فعالیت‌ با این دستگاه‌ها را ندارند. برخی دیگر هنوز به دستگاه‌های بی‌خطرساز مجهز نشده‌اند. این‌گونه بیمارستان‌ها در اقدامی مشترک با محیط زیست و حوزه درمان وزارت بهداشت در حال رفع مشکل هستند. بنابراین مدیریت پسماند در قسمت‌های مختلف درحال پیگیری است که همچنان ادامه دارد. به‌طور کلی بی‌خطرسازی با پسماند بیمارستانی یا پسماند ویژه پزشکی با توفیق بالای 90 درصدی روبرو بوده است. با توجه به اهمیت این مسئله چنانچه بیمارستانی ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی وپسماندهای وابسته را به‌طور کامل اجرا نکند، گواهینامه اعتباربخشی برای بیمارستان صادر نخواهد شد.

وزارت بهداشت با سازمان محیط زیست در کدام حوزه‌ها همکاری داشته است؟
     اواخر سال 93 توافقنامه فی‌مابین وزارت بهداشت با سازمان حفاظت محیط زیست بسته شد، که در سه محور اساسی همکاری بینابینی ترسیم شد. این محورها اعم از پسماندها، آلودگی هوا و پرتوهای یونیزان و غیریونیزان است. در این سه محور یکسری تکالیف فیمابین پیش بینی شده که برخی برعهده وزارت بهداشت و برخی دیگر برعهده سازمان محیط زیست است. همچنین مقرر شده تا مرکز سلامت محیط کار و پژوهشکده محیط زیست در زمینه مدیریت آفت کش‌ها که مشتمل بر 25 آفت‌کشی است که در کشور مورد استفاده قرار می گیرد، دخانیات، آموزش، پیوست سلامت، سامانه اطلاعات بهداشت محیط، آب، هوا، غذا و تغییرات آب و هوایی کشور همکاری داشته باشند. در حال حاضر نیز کمیته‌ای تشکیل شده که اولین جلسات آن درحال برگزاری است. این کمیته‌های کارشناسی که بین وزارت بهداشت و به طور مشخص محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست به وجود آمده تا جزئیات این تفاهم‌نامه جزبه جز اجرایی شود.

برطبق این تفاهم‌نامه وظایف وزارت بهداشت چه بوده است؟
     آن دسته از اقداماتی که جزو تکالیف ذاتی وزارت بهداشت است، مانند پسماند که تفکیک و جداسازی آنها باید براساس قانون مدیریت پسماندها و ضوابط و دستورالعمل‌ها باشد. این موضوع به طور مشترک با سازمان محیط زیست ترسیم شده و در رابطه با حل مشکل فاضلاب و پسماند بیمارستانی بوده که زماندهی سه ساله گذاشته شده تا با همکاری‌های مشترک بین وزارت نیرو، سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت بتواند حداکثر در دوره سه ساله مشکلات ناشی از فاضلاب بیمارستانی را به حداقل رسانده و درنهایت حل کند.

آلودگی هوا را چگونه پیگیری کرده‌اید؟
     در مورد آلودگی هوا طبیعتا بخش‌هایی که بر عهده وزارت بهداشت است، مانند حفاظت در برابر آلودگی هوا و ریزگردها که مراقبت‌های فردی مردم را هم می‌طلبد. علاوه بر آن اطلاع رسانی در سطح وسیع تا مردم به محض مشاهده مشکلی باید چه اقداماتی را در پیش گرفته و در مواقع بحران چگونه تصمیم صحیحی اتخاذ کنند. علاوه برآن تعیین بار بیماری‌های مرتبط با آلودگی‌ها ریزگردها بر عهده وزارت بهداشت قرار دارد.

پرتوهای یونیزان و غیریونیزان چگونه مورد بررسی قرار می‌گیرند؟
     این موضوع نیز در قسمت‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و همکاری سازمان حفاظت محیط زیست را به طور واضح می‌طلبد. مثلا بررسی گاز رادون، آنتن‌های بی‌تی‌اس و مبحث امواج و پارازیت‌های ماهواره‌ای نیز با همکاری کمیته‌های مرتبط که مشخصا در آن رابطه فعالیت دارند و با نظارت و همکاری نزدیک سازمان محیط زیست و سازمان انرژی اتمی سروسامان خواهد گرفت تا قسمت‌هایی از ‌آن در آن تفاهم‌نامه عملیاتی شود.