کیست‌های تخمدانی کیسه‌های محتوی مایع یا ماده نیمه‌جامد هستند که در داخل یا در سطح تخمدان وجود دارند. تخمدان‌ها دو ارگان جنسی دوطرفه ـ هر یک به اندازه و به شکل یک بادام ـ هستند که در دو دو طرف رحم قرار دارند. تخمک در درون تخمدان تشکیل و بالغ می‌شود و در سیکل‌های ماهانه در طول سال‌های باروری از تخمدان آزاد می‌شود .

     بسیاری از زنان در طول زندگی خود کیست‌های تخمدانی دارند. اکثر کیست‌های تخمدانی ناراحتی بسیار جزئی ایجاد می‌کنند و بی‌ضرر هستند. اکثریت آنها بدون درمان، در طول چند ماه ناپدید می‌شوند . به هر جهت گاهی اوقات این کیست‌ها ـ به ویژه آنهایی که پاره شده‌اند ـ مشکلات جدی ایجاد می‌کنند. بهترین راه برای حفظ سلامتی‌تان شناخت علائم و نوع کیست تخمدانی است، چراکه می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل و بیماری جدی‌تر باشد. معاینات منظم اندام‌های تناسلی نیز کمک کننده است .

     نشانه‌ها: تنها با تکیه بر علائم نمی‌توان کیست تخمدان را تشخیص داد. در حقیقت این امکان وجود دارد که فردی مبتلا به کیست تخمدان باشد و هیچ علائمی نداشته باشد. علائم کیست تخمدان می‌توانند شبیه به علائم شرایط دیگری همچون آندومتریوز، بیماری التهاب لگن، بارداری خارج از رحم یا سرطان تخمدان باشند. حتی آپاندیسیت و التهاب دیورتیکول هم می‌توانند علائم و نشانه‌هایی مشابه با کیست تخمدان پاره شده داشته باشند .

     همچنان بسیار حائز اهمیت است که مراقب هر نوع علائم یا تغییری در بدن خود باشید و بدانید کدام دسته از علائم، جدی و خطرناک محسوب می‌شوند. چنانچه مبتلا به کیست تخمدانی باشید، احتمالا تجربه علائم و نشانه‌های زیر را تجربه کرده‌اید:

     بی‌نظمی سیکل‌های قاعدگی،
     درد در ناحیه لگن ـ یک درد پیوسته و همیشگی یا متناوب که به قسمت تحتانی کمر و ران‌ها منتشر می شود .
     درد لگنی کوتاه‌مدت قبل از شروع پریود و یا قبل از اتمام پریود
     درد در حین رابطه جنسی (مقاربت دردناک)
     درد در حین دفع مدفوع یا احساس فشار در روده‌ها
     تهوع ، استفراغ یا حساسیت سینه‌ها شبیه به حالت دوران بارداری
     احساس پُری و سنگینی در شکم
     احساس فشار در ناحیه مقعد و مثانه ـ عدم تخلیه کامل مثانه.

     علت: به‌طور طبیعی هر ماه در تخمدان‌ها ساختارهای شبه کیستی به نام فولیکول رشد می‌کند. فولیکول‌ها هورمون‌های استروژن و پروژسترون تولید می‌کنند و در زمان تخمک‌گذاری تخمک را رها می‌سازند .

     گاهی اوقات یک فولیکول طبیعی همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد. زمانی که این اتفاق می‌افتد به عنوان «کیست کارکردی» شناخته می‌شود، بدین معنا که این نوع کیست در طول عملکرد نرمال سیکل قاعدگی ایجاد شده است. دو نوع کیست کارکردی وجود دارد:

     کیست فولیکولی: غده هیپوفیز مغز در اواسط سیکل قاعدگی، جریانی از هورمون LH آزاد می‌کند که سیگنال رهاسازی تخمک را به فولیکول مخابره می‌کند. زمانی که همه چیز طبق برنامه باشد، تخمک به بیرون از فولکول خود پرتاب می‌شود و سفر خود را در طول لوله رحمی در جستجوی اسپرم و بارورشدن شروع می‌کند. کیست فولیکولی زمانی ایجاد می‌شود که جریان LH وجود نداشته باشد. نتیجه فولیکولی خواهد بود که پاره نشده و تخمک خود را رها نمی‌کند، در عوض رشد می‌کند و تبدیل به کیست می‌شود. معمولا کیست‌های فولیکولی بی‌خطر هستند و به ندرت منجر به درد می‌شوند و به خودی‌خود در طول 2 یا 3 سیکل قاعدگی ناپدید شده و از بین می‌روند .

     کیست جسم زرد: زمانی که LH جریان پیدا می‌کند و تخمک رها می‌شود، فولیکول پاره شده شروع به تولید مقادیر زیادی استروژن و پروژسترون در جهت آماده‌سازی برای بارداری می‌کند. این فولیکول تغییر یافته هم اکنون جسم زرد نامیده می‌شود. گاهی اوقات راه خروج تخمک باز نیست که منجر به جمع شدن مایع درون فولیکولی می‌شود که خود منتهی به تبدیل جسم زرد به کیست می‌شود. اگرچه معمولا این کیست به خودی‌خود بعد از چند هفته از بین می‌رود، ضخامت آن می‌تواند، تقریبا تا 4 اینچ (حدود 10 سانتی‌متر) افزایش پیدا کند. این امکان وجود دارد که خونریزی درون کیست وجود داشته باشد یا اینکه کیست منجر به چرخش تخمدان شده و خونرسانی به آن قطع شود و درد شکمی یا رحمی ایجاد شود. چنانچه کیست با خون پُر شود، امکان پارگی آن و درنتیجه خونریزی داخلی و درد ناگهانی و شدید وجود خواهد داشت. داروی باروری به نام کلومیفن (کلومید یا سروفن) که برای تحریک تخمک‌گذاری استفاده می‌شود، خطر تشکیل کیست جسم زرد را بعد از تخمک‌گذاری را افرایش می‌دهد. این نوع کیست‌ها نتایج بارداری را تهدید نمی‌کنند و از وقوع آن جلوگیری نمی‌کنند.

     ادامه دارد...

UpToDate