روزنامه سپید | اخبار 8 | 31 تیر 1394 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d17855
با گذشت زمان و افزایش درمان‌های در دسترس و مزمن‌تر شدن بیماری ایدز، شیوع عفونت‌های چشمی مرتبط با آن روز به روز بیشتر می‌شود. این عفونت‌های چشمی-که ممکن است خفیف یا شدید باشند-می توانند توسط ارگانیسم‌هایی که به طور معمول در افراد با سیستم ایمنی طبیعی عامل بیماری نیستند ایجاد شوند. ارگانیسم‌های متعددی به عنوان مقصر در این گروه عفونت‌ها مطرح هستند؛ پروتوزوآها(تک یاختگان)، باکتری‌ها، قارچ‌ها یا ویروس‌ها. به دلیل تنوع و کثرت ارگانیسم‌های مسبب، درمان‌های مختلفی برای آنها پیشنهاد می‌شود و گاه تجویز داروهای کم مصرف، اجتناب‌ناپذیر است.
تشخیص صحیح و درمان مناسب عفونت‌های چشمی ایدز، بسیار مهم است؛ زیرا این عفونت‌ها عوارض شدیدی نظیر کوری برجای می‌گذارند. در حدود 35میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری ایدز مبتلا هستند. ایدز بخش‌های مختلف بدن، از جمله چشم‌ها را درگیر می‌کند و در حدود 70درصد از مبتلایان به ایدز، با پیشرفت بیماری به مراحل انتهایی آن، بیماری چشمی مرتبط با ایدز را تجربه می‌کنند. تظاهرات چشمی ایدز در مبتلایان، از مشکلات خفیف تا کوری را شامل می‌شوند. با پیشرفت پزشکی و جایگزین شدن درمان‌های فعال ضدرتروویروسی در سال 1996، میزان بروز بیماری‌های جدی چشمی نیز کاهش یافت؛ اما شیوع اختلالات مزمن چشمی خفیف تر نظیر عفونت‌های ویروسی، پروتوزوآیی، باکتریایی و قارچی افزایش یافته است.
ایدز و عفونت‌های پروتوزوایی چشم
میکروسپوریدیوم و توکسوپلاسما گوندی، دو نوع پارازیت پروتوزایی هستند که در مبتلایان به ایدز و سایر بیماران با نقص سیستم ایمنی، عفونت‌های چشمی ایجاد می‌کنند. میکروسپوریدیاها انگل‌های پروتوزوایی اجباری داخل سلولی هستند که می‌توانند در مبتلایان به ایدز کراتوکونژکتیویت، کراتیت یا میکروسپوریدیوزیس قرنیه ایجاد می‌کنند.
عفونت‌های میکروسپوریدیایی: عفونت‌های میکروسپوریدیایی چشمی در مبتلایان به ایدز و سایر بیماران با نقص سیستم ایمنی، با این عفونت در افراد با عملکرد طبیعی سیستم ایمنی متفاوت‌اند. کراتوکونژکتیویت میکروسپوریدیایی در مبتلایان به ایدز، با درگیری دوطرفه مشخص می‌شود؛ بر خلاف افراد با سیستم ایمنی سالم که معمولا عفونت در آنها یکطرفه است. این بیماران ممکن است از فوتوفوبی و احساس جسم خارجی در چشم شکایت داشته باشند. کراتیت میکروسپوریدیایی اغلب باعث کوری می‌شود. مبتلایان به ایدز با تعداد CD4 بیشتر از 200 سلول در هر میکرولیتر، در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های میکروسپوریدیایی هستند. برای پیشگیری از این بیماری، توصیه می‌شود که بیماران از مصرف منابع غیر مطمئن آب پرهیز کنند، زیرا میکروسپوریدیاها، انگل‌های آبزی هستند.
همچنین، توصیه می‌شود که این بیماران بهداشت دست‌ها را رعایت کنند و از خوردن گوشت نیم پخته یا غذاهای دریایی خام و نیز تماس با حیواناتی که آلوده به میکروسپوریدیاها هستند اجتناب کنند. شروع زودهنگام درمان ضدرتروویروسی برای پیشگیری از عفونت‌های میکروسپوریدیایی و سایر عفونت‌های فرصت طلب در بیماران مبتلا به ایدز توصیه می‌شود.
عفونت‌های توکسوپلاسما گوندی:توکسوپلاسما گوندی یک انگل پروتوزوآیی اجباری داخل سلولی است که 1تا2درصد از بیماران HIV مثبت را مبتلا می‌کند. گربه‌ها تنها میزبان‌های اولیه توکسوپلاسما گوندی هستند و به دنبال تماس مستقیم و غیرمستقیم با مدفوع گربه، اسپورهای آن منتقل می‌شوند. توکسوپلاسما گوندی، مشیمیه و شبکیه مبتلایان به ایدز را درگیر کرده و موجب رتینوکوروئیدیت می‌شود. تا 66درصد از این بیماران، یووئیت قدامی یا ویترایتیس را تجربه می‌کنند. بیماران ممکن است از قرمزی چشم، درد یا رویت نقاط معلق مشکی در میدان دید شکایت داشته باشند. مبتلایان به ایدز همراه با رتینوکوروئیدیت توکسوپلاسما گوندی، بیشتر دچار بیماری مولتی فوکال دوطرفه می‌شوند در حالی که بیماران با عملکرد ایمنی طبیعی، معمولا دچار بیماری یکطرفه می‌شوند. بیماران با عفونت اولیه ممکن است، یووئیت قدامی را بدون ضایعات شبکیه نشان دهند. تا 50درصد از مبتلایان به ایدز که به توکسوپلاسموز چشمی گرفتار می‌شوند، انسفالیت توکسوپلاسما گوندی را نیز تجربه می‌کنند.
توکسوپلاسموز در بیماران با شمارش CD4 بیشتر از 200 سلول در هر میکرولیتر، نادر است و معمولا افراد با سطح CD4 کمتر از 50 سلول در میکرولیتر را گرفتار می‌کنند. برای به حداقل رساندن مواجهه با توکسوپلاسما گوندی، مبتلایان به ایدز نباید گوشت خام یا نیم پز مصرف کنند. این افراد باید دست‌های خود را پس از تماس با گوشت خام یا انجام باغبانی یا هر نوع تماس با خاک بشویند. همچنین شست و شوی میوه و سبزیجات قبل از مصرف ضروری است. پیشگیری اولیه در مورد تمام مبتلایان به ایدز با شمارش CD4 کمتر از 100 سلول در میکرولیتر لازم است و تا رسیدن شمارش آن به بیشتر از 200 سلول در هر میکرولیتر در پاسخ به درمان ضدرتروویروسی، برای مدت 3 ماه یا تا زمانی که بیمار هیچ علامت و نشانه ای از عفونت فعال نداشته باشد توصیه می‌شود.
ایدز و عفونت‌های باکتریایی چشم
دو مورد از شایع‌ترین عفونت‌های باکتریایی داخل چشمی در افراد HIV مثبت، توسط مایکوباکتریوم توبرکلوزیس و ترپونما پالیدوم ایجاد می‌شوند.
مایکوباکتریوم توبرکلوزیس یکی از جدی‌ترین عفونت‌های فرصت طلب سیستمیک را در مبتلایان به ایدز ایجاد می‌کند. توبرکلوزیس ممکن است از طریق عطسه، سرفه یا حتی صحبت کردن از فردی به فرد دیگر منتقل شود. توبرکلوزیس چشمی، عفونتی نادر بوده و معمولا تنها در کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود. مبتلایان به ایدز با شمارش CD4 کمتر از 200 سلول در هر میلی متر مکعب، در معرض خطر ابتلا به این عفونت اکتسابی هستند. عفونت داخل چشمی، که اغلب نتیجه گسترش توبرکلوزیس ریوی است، عفونتی یکطرفه و غیرقرینه است که اغلب موجب یووئیت قدامی و اسکلروکراتیت می‌شود. در موارد نادری در نتیجه عفونت پوستی اولیه، توبرکلوزیس پوستی می‌تواند در ملتحمه یا قرنیه پیشرفت کند. این موارد اغلب با یووئیت قدامی گرانولوماتوز مشخص می‌شوند که در آن شدت التهاب با شمارش سلول‌های CD4 ارتباط مستقیم دارد.
ضایعات پلک ممکن است همراه با اریتم و التهاب بروز کنند و گاهی با شالازیون اشتباه گرفته می‌شوند. این ضایعات اسکلرا اگر درمان نشده به حال خود رها شوند، ممکن است نکروزه شوند. بنابراین، درمان استاندارد توبرکلوزیس باید شروع شده و مدت زمان کافی و انتخاب داروهای مناسب برای درمان توبرکلوزیس مقاوم به چند دارو اهمیت فراوانی دارد. در برخی از موارد، بیماران با استرپتومایسین سولفات موضعی مالیده شده در زیر ملتحمه همراه با داروهای سیستمیک ضدسل برای برطرف کردن ضایعات اسکلرا درمان شده اند. مبتلایان به ایدز در شرایطی که در سفر به مناطق آلوده بسر می‌برند یا درمناطق با شیوع بالای این بیماری کار می‌کنند، در معرض خطرعفونت اکتسابی توبرکلوزیس هستند.
ترپونما پالیدوم: سیفلیس یا عفونت ترپونما پالیدوم در بیماران HIV مثبت در مقایسه با افراد با سیستم ایمنی طبیعی، اغلب به شکل یک بیماری تهاجمی، شدید و عودکننده بروز می‌کند. ترپونما پالیدوم با افزایش خطر انتقال جنسی HIV نیز مرتبط است. تخمین زده شده است که 20درصد از بیماران مبتلا به ایدز و سیفلیس همزمان، تظاهرات چشمی این بیماری را خواهند داشت که می‌تواند التهاب در هر دو بخش قدامی و نیز خلفی چشم ایجاد کند. ترپونما پالیدوم اغلب با التهاب منتشر داخل چشمی مشخص می‌شود که می‌تواند عصب بینایی و شبکیه را نیز درگیر کند و.موجب اختلال در دید و حتی کوری شود. در مبتلایان به سیفلیس، به دلیل التهاب یووه آ، خطر کاتاراکت نیز مطرح است. تظاهرات چشمی ترپونما پالیدوم گه‌گاه می‌تواند با مرحله عفونت همخوان نباشد. برای مثال، شانکرهای بدون درد در ملتحمه ممکن است در سیفلیس اولیه دیده شوند. در مرحله ثانویه، کونژکتیویت، پاپیلایتیس و نوریت رتروبولبار ممکن است، بروز کند و در سیفلیس ثانویه، فلج عصب کرانیال و آتروفی اپتیک ممکن است رخ دهد.
صرف‌نظر از مراحل مختلف عفونت، ناهنجاری چشمی معمولا یکی از تظاهرات اصلی سیفلیس عصبی است و می‌تواند در هر زمانی رخ دهد. مطالعات متعددی نشان داده اند که در بیماران با عفونت HIV و مبتلا به سیفلیس، غیرطبیعی بودن مایع مغزی-نخاعی و تظاهرات بالینی مرتبط با سیفلیس عصبی، با شمارش CD4 کمتر از 350 سلول در هر میلی متر مکعب مرتبط هستند. بیماران با سیفلیس چشمی باید همان درمانی را دریافت کنند که مبتلایان به سیفلیس عصبی می‌گیرند. همچنین، به دلیل احتمال بالای عود، توصیه می‌شود که این گروه از بیماران HIV مثبت، طی دو سال بعدی مرتبا تحت بررسی دقیق قرار گیرند.
منبع: US.Pharmacist,2015
شیرین میرزازاده
