سلامت حقی پایه و عمومی بوده و حکومت موظف است کلیه موانع دسترسی به آن را از میان بردارد و شرایطی که برای حفظ سلامت همه آحاد جامعه لازم است را فراهم کند. نگاهی به قانون اساسی مترقی کشور نیز نشـان می‌دهد که مبانی عدالت در سلامت به خوبی در اصول مختلف بیان شده‌اند. لذا از آنجاکه سلامت مردم همواره یک اولویت ملی است، برنامه تحول نظام سلامت با هدف برقراری عدالت در دسترسی به خدمات درمانی، کاهش پرداخت مستقیم مردم برای هزینه‌های سلامت، ارتقای کیفیت خدمات و مراکز ارایه خدمت با تلاش مجدانه دست‌اندرکاران نظام سلامت، حمایت دولت و مجلس محترم و همراهی مردم شریف ایران در حال اجراست. کمبود پزشک در مناطق محروم از عوامل نارضایتی مردم بوده و در یک سال گذشته وزارت بهداشت تلاش کرده است با متناسب‌سازی حقوق پزشکان عمومی این نقیصه را جبران کند. ترغیب پزشکان به فعالیت در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته کشور یکی از اهداف سیاستگذاران بخش سلامت بوده و در این راستا برنامه متعددی نیز طراحی و اجرا گردیده است. برنامه حمایت از ماندگاری پزشکان در راستای اجرای برنامه تحول نظام سلامت، به‌منظور ارتقای کیفیت خدمات سلامت در مناطق کمتر توسعه‌یافته کشور، با هدف افزایش دسترسی مردم به خدمات و مراقبت‌های سلامت در سطح دوم و سوم، جذب و ماندگاری پزشکان در این مناطق تدوین شده و با اجرای آن از طریق پرداخت‌های تشویقی در مناطق کمتر توسعه یافته، زمینه‌‌ی تمام‌ وقتی پزشکان و درنهایت کاهش پرداخت از جیب مردم، فراهم می‌شود.

     با اجرای این طرح و بازنگری تعرفه‌های خدمات سلامت علاوه‌بر ساماندهی مناسب نظام ارجاع در سطح تخصصی و فوق‌تخصصی مناطق کمتر توسعه یافته و اجرای صحیح نظام سطح‌بندی در بخش نیروی انسانی و خدمات سرپایی و بستری، پرداخت‌های غیررسمی در این مناطق به حداقل رسیده است. با اجرای این برنامه 291 بیمارستان در 331 شهر محروم و کم برخوردار کشور از خدمات 5450 پزشک عمومی، متخصص و فوق تخصص برخوردار شدند. پزشکان متخصصی که دوره تعهدات خود را طی می‌کنند، منبعی مهم جهت تامین نیروهای متخصص مناطق محروم بوده و در عین حال، جذب آنها در مناطق محروم پس از پایان دوره تعهدات می‌تواند یکی از راهکارهای اصلی افزایش نسبت پزشک به جمعیت در مناطق محروم و افزایش دسترسی مردم این مناطق به خدمات سلامت باشد. قبل از اجرای برنامه تحول نظام سلامت 1400 متخصص در شهرهای کمتر توسعه در حال ارائه خدمت به هموطنان گرامی بودند و با گذشت یکسال از اجرای برنامه، این رقم به 3914 تن رسیده است. طی یک پرسشگری تلفنی از پزشکان شاغل در مناطق محروم و همکار برنامه ماندگاری طرح تحول میزان تمایل به ادامه فعالیت در مناطق محروم پس از پایان دروه تعهدات بررسی شد. 60 درصد پزشکان از ادامه اجرای برنامه تحول نظام سلامت در مناطق محروم استقبال کرده و 59 درصد آمادگی خود را برای ماندگاری در این مناطق و ادامه ارائه خدمت به هموطنان، اعلام نمودند.

     پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پوشش کامل بیمه سلامت همواره در دستور کار دولت‌ها قرار داشته است، اما تا سرکار آمدن دولت یازدهم، تحقق کامل نیافته بود. هم‌اکنون پس از یک سال اجرای طرح تحول سلامت که بیش از 9 میلیون نفر زیرپوشش بیمه سلامت رفته‌اند، سطح پوشش این بیمه از 88 درصد به 95 درصد رسیده است که خدمات پوششی آن برای شهروندان کم‌بهره و محروم به‌صورت رایگان انجام می‌شود. کاهش سهم پرداخت بیماران از هزینه‌های درمان در هنگام بستری در بیمارستان‌های دولتی، نخستین برنامه طرح بود. به‌ویژه که قشر کم‌درآمد و محروم و متوسط جامعه پشتیبان خود را دولت و وزارت بهداشت می‌داند. این برنامه، کاهش چشمگیر هزینه درمان بیماران را در پی داشت. این کاهش هزینه از طریق پرداخت مابه التفاوت هزینه های مورد تعهد بیمه‌های پایه، فراهم کردن خدمات، داروها و ملزومات مصرفی پزشکی و همچنین دیگر خدمات ضروری در بیمارستان‌ها بر پایه قیمت‌های مصوب به دست آمد. جلوگیری از خروج بیماران از بیمارستان‌ها برای تامین دارو و لوازم پزشکی، حذف واسطه‌ها و پیشگیری از پرداخت‌های زیرمیزی از دیگر دستاوردهای این برنامه است .

     با اجرای برنامه تحول نظام سلامت هموطنان بستری واجد بیمه پایه سلامت تنها 6 درصد از مبلغ صورتحساب تنظیمی مشمول این برنامه را براساس تعرفه و قیمت مصوب پرداخت می‌نمایند. ازسوی دیگر روستائیان، عشایر و ساکنین شهرهای زیر 20 هزار نفر (دارای دفترچه بیمه روستایی) و سایر افرادی که از طریق نظام ارجاع به بیمارستان‌های مشمول برنامه مراجعه می‌کنند، 3 درصد از هزینه خدمات را پرداخت می‌کنند. در اولین سال اجرای برنامه تحول نظام سلامت 3 میلیون و 700 هزار روستایی، ساکنین حاشیه شهرها و مناطق کمتر برخوردار شهری از خدمات کاهش پرداخت هزینه‌های بستری، بهره‌مند شده‌اند . همچنین با تخصیص اعتبار کافی و توزیع امکانات هتلینگ و استانداردسازی امکانات، شرایطی فراهم آمده که بیمار در شهر خود درمان شود و این مصداق عدالت در سلامت است. در همین مدت زمان بیش از 183 هزار زایمان طبیعی در مناطق کمتر توسعه‌یافته کشور به‌صورت رایگان صورت گرفته است که حدود 306 هزار تومان بابت هر زایمان از محل یارانه‌ها پرداخت شده است. تمامی پزشکان متخصص، فلوشیپ یا فوق‌تخصص و پزشکان عمومی شاغل در بیمارستان‌ها و اورژانس‌های پیش‌بیمارستانی که به صورت تمام‌وقت جغرافیایی (اعم از تمام وقت هیات علمی و تمام وقت درمانی)، در مناطق کمتر توسعه‌یافته کشور مشغول به خدمت می‌باشند، مشمول این طرح می شوند.

محمد حاجی‌آقاجانی
معاون درمان وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی