70 سال پیش در چنین روز‌هایی، در یک صبح آرام 6 اوت 1945، با بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی توسط ایالات متحده، جهان وارد مرحله‌ای نو و برگشت‌ناپذیر شد. هیروشیما پیش از آن هم بمباران شده بود و آمریکا تصمیم گرفت این بار قدرت تخریب یک بمب 15 کیلوتنی اورانیوم را بر این شهر امتحان کند. این کار، 3 روز بعد درباره شهر ناکازاکی با بمبی بزرگ‌تر از پلوتونیوم با قدرت تخریب تقریبا کامل تکرار شد. انفجار این دو بمب فلزات را ذوب و مردم منطقه را خاکستر کرد. اثراتی که یون‌های رادیواکتیو حاصل از انفجار این بمب‌ها بر سلامت مردم منطقه گذاشته و نیز تلفاتی که براثر تماس با این مواد به‌جا ماند تا امروز هم قابل مشاهده و بررسی هستند.

     در نخستین اقدامات پس از انفجار بمب، پزشکانی مانند میکیهیتو هاچیا (نویسنده روزشمار هیروشیما) کوشیدند تا علائم و نشانه‌های تماس با مواد رادیواکتیو را در بازماندگان تعریف کنند، اما به تعریفی ناکافی همراه با علائم حصبه دست یافتند. این پزشکان تنها وقتی توانستند به تصویری دقیق‌تر از تاثیرات رادیواکتیو بر بدن و علت بروز علائم بیماری برسند که بیمارستان آنها میکروسکوپی به‌جای میکروسکوپی که در انفجار از بین رفته بود را دریافت کرد. برای درک بهتر چالش‌های سلامتی که براثر تماس جوامع بشری با مواد رادیواکتیو در فجایع بشرساخته ایجاد می‌شود، در سری مقالاتی که نشریه لانست منتشر کرده است، وقایع مربوط به انفجارهای اتمی هیروشیما و ناکازاکی، با نگاهی دیگر دنبال شده است. این سلسله مقالات در حقیقت فرصتی فراهم کرده است تا بتوان پیش از وقوع فاجعه اتمی بعدی، برای ایجاد حفاظت‌های غیرنظامی و پیش‌بینی خدمات سلامت فکری کرد. نتیجه همه این بررسی‌ها باید این شود که بتواند برای تخلیه محل بهتر برنامه‌ریزی کرد، پیام‌ها درباره خطرات پیش رو روشن‌تر فرستاده شود و اهداف درمانی کارآمدتر شود و برای درک و مدیریت بهتر اولویت‌های گردآوری اطلاعات مشخص شود. این سری مقالات با کمک کارشناسان ژاپنی تدوین شده است، تویچی تانیگاوا از دانشکده پزشکی فوکوشیما و رتی چم از مسئولان سابق آژانس انرژی اتمی.

     بمباران اتمی هیروشیما، راه مقابله با سلاح‌های اتمی را گشود، اما حتی اگر مراسم سالگردی هم برای این واقعه برگزار نشود، خطر حملات اتمی در هر لحظه در همه جا گوشزد می‌شود. به‌احتمال قوی، بیش از 15 هزار کلاهک جنگی آماده به شلیک در 9 کشور دنیا تمرکز دارند، البته اینها به‌جز سلاح‌های اتمی است که توسط برخی کشورها در کشورهای دیگر به امانت گذاشته شده است و موضوع نگران‌کننده آنکه 4 کشور از کشورهای دارای سلاح‌های اتمی- هند، پاکستان، کره شمالی و رژیم صهیونیستی، از اعضای پیمان منع گسترش این سلاح‌ها نیستند. نکته اینجاست که زنگ خطر سلاح‌های اتمی همواره در آخرین فرصت‌ها به صدا درمی‌آید. با توجه به این مسئله، نقش کارشناسان عرصه سلامت و فیزیکدانان منع سلاح‌های اتمی باید این باشد که این هشدارها را زودتر عملی کنند. جامعه پزشکی، به‌خصوص حالا که توافق اتمی با ایران به سرانجام رسیده است، باید بتواند از نمونه‌های ارائه‌شده در گزارش‌های پزشکی برای مباحث مربوط به منع گسترش سلاح‌ها اتمی کمک بگیرد. با عملی شدن توافق بین ایران و کشورهای 1+5 و امنیتی که براثر این توافق در خاورمیانه برقرار می‌شود می‌توان برای جبران لطماتی که تحریم‌ها بر سلامت مردم ایران وارد کرده‌اند، استفاده کرد.

     فناوری هسته‌ای فواید متعددی دارد، از نقشی موثر در پژوهش‌ها گرفته تا کمک به تشخیص و درمان بیماری‌ها. برقی که 437 نیروگاه اتمی در جهان تولید می‌کنند توسعه را حمایت می‌کند، اما بسیاری از درمانگران و نیز مردم عادی درک عمیق و درست از خطرات فناوری هسته‌ای ندارند. این درک نادرست اول از آنجا ناشی می‌شود که درواقع هیچ فاجعه اتمی اکنون در جلو چشم ما وجود ندارد و بعد هم ازآنجاکه پاسخ به بسیاری از سوالات هنوز بی‌جواب مانده است و ما نمی‌توانیم از تجربیات هیروشیما، جزایر تری‌مایل، چرنوبیل جواب این سوال‌ها را پیدا کنیم. درهرصورت، کارشناسان سلامت انتظار دارند در گردهمایی بعدی اتمی دستورالعملی برای تخلیه ده‌ها هزار ساکنین مناطق اطراف اماکن هسته‌ای موردتوجه قرار گیرد.

     ژاپن که قربانی اصلی سلاح‌های اتمی بوده است، می‌تواند منادی علمی و اخلاقی درباره فناوری اتمی در تمام دنیا باشد. از کارشناسان سلامت انتظار می‌رود، باوجود شواهد نادر، توصیه‌های دقیق، به‌موقع و کاملا روشن خود را ارائه کنند. بازماندگان هیروشیما و ناکازاکی، باید همواره به دنیا یادآوری کنند که نتایج وحشیانه استفاده از سلاح‌های اتمی بر مردم غیرنظامی تا چه حد می‌تواند فاجعه‌بار باشد. هرقدر که این بازماندگان پیرتر می‌شوند و علائم تماس با رادیواکتیو در آنها بیشتر بروز می‌کنند، نگرانی‌های حاصل از استفاده از این سلاح‌ها باید نه‌تنها دولت‌ها، بلکه گروه‌های تروریستی که ممکن است از این سلاح‌ها در عملیات خود استفاده کنند را نیز مدنظر قرار دهد.

     بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی، دو عملیات بمباران اتمی بودند که در ماه‌های پایانی جنگ دوم جهانی با دستور مستقیم هری ترومن، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، صورت گرفتند. آمریکا، در این دو عملیات، ابتدا هیروشیما و سپس به فاصله 3 روز ناکازاکی را با بمب‌های اتمی مورد حمله قرار داد. هر دو شهر تا حد زیادی تخریب و 220 هزار نفر کشته شدند. 100 هزار نفر بلافاصله کشته شدند که اغلب آنها را شهروندان غیرنظامی تشکیل می‌دادند و بقیه تا پایان سال 1945 در نتیجه اثرات مخرب تشعشعات رادیواکتیو جان خود را از دست دادند. برای تاثیر بیشتر، سازندگان بمب ترتیبی داده بودند تا این بمب در ارتفاع 576 متری بالای سطح زمین منفجر شود. گرمای حاصل از انفجار بمب به چندین میلیون درجه سانتی‌گراد می‌رسید. این گرمای عظیم، هر آنچه را در شعاع 5/1 کیلومتری محل اصابت بود، ذوب کرد.

     بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی، تنها مورد استفاده از سلاح‌های اتمی در جنگ‌ها بوده است. پس از این 2 واقعه، ژاپن تسلیم شد. هرسال، 10 اوت مراسم بزرگداشت قربانیان تنها حمله اتمی در پارک یادمان در ناکازاکی برگزار و مردم حاضر در این مراسم، هرسال، خواهان جهانی عاری از سلاح‌های اتمی می‌شوند.

منبع: Lancet
ترجمه: مرجان یشایایی