ضددردهای غیرنسخه‌ای؛ دارو یا آب‌نبات؟
امروز، روز نسبتا خسته‌کننده‌ای است که باید خانم اسمیت را در کلینیک ملاقات کنم. به 6 مورد از شکایت‌های اصلی او گوش کرده‌ام که فقط 3 مورد از آنها در مدیریت بیماری‌های مختلف مزمن او مهم محسوب می‌شوند. به این فکر می‌کنم که اگر از وی بخواهم فقط 5 دقیقه به هردویمان مهلت دهد تا استراحت کنیم، تا چه حد غیرحرفه‌ای است! خودم را از دست افکار واهی خلاص می‌کنم و به 15 قوطی داروی تجویزی که روی میز می‌گذارد، با دقت نگاه می‌کنم.
- «خانم اسمیت! می‌بینم که همه داروهای خود را تهیه کرده‌اید. اینها، همه آنها هستند، درست است؟»
- «بله، دکتر!»
اما صبر کنید، به‌طور ناخواسته نگاهم به درون کیف دستی او افتاد: «پس قوطی‌هایی که در کیف شما هستند، چه؟»
- «خوب، اینها دارو نیستند. فقط چند نوع قرص که گاهی استفاده می‌کنم.»
- «ممکن است آنها را ببینم؟»
- «البته، دکتر.»
ناپروکسن، ایبوپروفن، استامینوفن، ایبوپروفن/دی‌فنیل هیدرامین، استامینوفن/هیدروکدون! «خانم اسمیت، این داروها را هر چندوقت یکبار استفاده می‌کنید؟»
- «خوب، خیلی مطمئن نیستم. گاهی هر روز، اما اگر روزی درد زیادی داشته باشم، همه آنها را مصرف می‌کنم.»
این مورد، متاسفانه نشان می‌دهد، چگونه بیمار مبتلا به نارسایی قلبی، نارسایی مزمن کلیوی، و دارای سابقه سکته‌مغزی، با استفاده از ضددردهای غیرنسخه‌ای می‌تواند خود را در معرض خطر بیشتری قرار دهد.
اما این موضوع، یکی از واقعیت‌های موجود است و محاسبات نیز تاثیر ضددردهای OTC را نشان می‌دهند. در حدود نیمی از بیمارانی که داروهای نسخه‌ای دریافت می‌کنند، همزمان از داروهای OTC هم استفاده می‌کنند. ضددردها، تاکنون محبوب‌ترین داروهای OTC بوده‌اند.
ضددردهای OTC اغلب در مدیریت دردهای خفیف تا متوسط اثرگذار هستند و مزایای مورد توجه بیماران را نیز دارند: به راحتی در دسترس قرار می‌گیرند، دوزهای مختلف و مورد تقاضای بیماران موجود است، و هزینه کمی دارند. در حقیقت، ضددردهای OTC برای استفاده، بسیار راحت هستند. به همین دلیل است که اغلب بیماران آنها را داروی واقعی به حساب نمی‌آورند و همچنین، چرا داروهای OTC اغلب به‌وسیله ارایه دهندگان مراقبت و سلامت شناسایی نمی‌شوند. اگر مصرف این دسته از داروها در هر بیمار، جداگانه ارزیابی نشود، عواقب جدی و وخیمی برجای می‌گذارد، خصوصا اگر بدون هیچ دستورالعملی به مصرف ضددردهای OTC ادامه دهد.
NSAIDs: امروزه مشخص شده، مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) به مدت بیش از 3 ماه، خطر زخم‌های معده را بین 15 و 35 درصد بیشتر می‌کند، هرچند ممکن است بسیاری از این زخم‌ها از نظر بالینی قابل توجه نباشند. خطر نسبی بروز حوادث قلبی‌عروقی در اثر مصرف NSAIDs، سازمان غذا و داروی آمریکا را وادار کرده تا در اطلاعیه‌ای، در این زمینه هشدارهای لازم را بدهد. تخمین زده می‌شود، با مصرف منظم NSAIDs، حوادث قلبی‌عروقی در هر 1000 بیمار ـ سال، میان بزرگسالان با خطر متوسط قلبی‌عروقی، 7 تا 8 مورد افزایش یابد. بیشترین خطر به بیمارانی می‌رسد که مورد شناخته شده بیماری قلبی‌عروقی باشند.
مطالعه‌ای که به تازگی در نشریه BMJ به چاپ رسیده، نشان می‌دهد خطر 30 روزه هموراژی داخل مغزی در افرادی که همزمان داروهای ضدافسردگی و NSAIDs مصرف می‌کنند، در مقایسه با داروهای ضدافسردگی به تنهایی، 60 درصد افزایش می‌یابد.
(در شماره آینده، در مورد دیگر داروهای OTC صحبت خواهد شد.)
ترجمه: شادی شاهزمانی
Medscape