روزنامه سپید | اخبار 12 | 05 بهمن 1394 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d11783
سپید: حمله خواب (نارکولپسی)، یک بیماری عصبی پیچیده و اغلب ناتوانکننده است که با کاتاپلکسی (از بین رفتن ناگهانی تون عضلانی بهطوری که فرد زمین میخورد ولی بیهوش نمیشود)، فلج خواب و توهم قبل از خواب یا در ابتدای بیدار شدن از خواب تظاهر میکند. درمانهای متعددی برای این عارضه مطرح هستند نظیر آمفتامینها، مودافینیل و سدیم اکسیبات؛ اما درمانهای اخیر به مدیریت علائم بیماری محدود میشوند و کاری به روند ایجادکننده آن ندارند. تشخیص و درک بهتر نقش خودایمنی در نارکولپسی نوع1، راهی برای تشخیص زودرس و استفاده از پتانسیل مداخلات جدیدی نظیر درمان جایگزینی هایپوکرتین (Hypocretin) و ایمونوگلوبولین درمانی وریدی ایجاد کرده است.
نارکولپسی با خوابآلودگی در طول روز، حملات غیرقابل کنترل خواب، توهمهای قبل از خواب یا در ابتدای بیدار شدن از خواب و فلج خواب مشخص میشود. در بسیاری از موارد، کاتاپلکسی نیز رخ میدهد. نارکولپسی تقریبا یک نفر از هر 1000 تا 2000 نفر از جمعیت آمریکا را گرفتار کرده و شیوع آن در مردان به مراتب بیشتر است. این اختلال میتواند با انجام طبیعی و مستقل فعالیتهای روزانه نظیر مطالعه، رانندگی و پیادهروی تداخل داشته باشد. علائم معمولا در دهه دوم زندگی آشکار میشوند و در دهه سوم و چهارم زندگی شدت مییابند. در ویرایش سوم طبقهبندی بینالمللی اختلالات خواب، نارکولپسی به نوع 1 و 2 تقسیم میشود. نارکولپسی نوع1 با تظاهراتی نظیر نارکولپسی و/یا کمبود هایپوکرتین (مقادیر کمتر از 110 پیکوگرم بر میلیلیتر) در مایع مغزی-نخاعی، از نارکولپسی نوع2 افتراق داده میشود. مبتلایان به نارکولپسی احتمالا کمبود نورونهای تولیدکننده هایپوکرتین دارند و یک روند خودایمنی ممکن است مسئول تخریب سلولهای تولیدکننده هایپوکرتین باشد.
گروههای دارویی در درمان نارکولپسی
از آنجا که اکثریت سلولهای تولیدکننده هایپوکرتین در زمان تشخیص نارکولپسی نوع1 تخریب شدهاند، در این بیماران درمان مادامالعمر ضروری است. اخیرا درمان به مدیریت علائم و دارودرمانی محدود شده است. داروهای مطرح برای درمان نارکولپسی عبارتند از دکستروآمفتامین، آمفتامین، دکستروآمفتامین/آمفتامین، متیل فنیدات، مودافینیل، آرمودافینیل و سدیم اکسیبات.
دکستروآمفتامین سولفات: دکستروآمفتامین، یک محرک سیستم اعصاب مرکزی مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکاست که برای درمان نارکولپسی و اختلال بیشفعالی و کمبود تمرکز و توجه تجویز میشود. این دارو، ایزومرd برای آمفتامین است. ایزومرهای d آمفتامین نشان دادهاند که در مقایسه با ایزومرهای - فعالترند و برای نورونهای دوپامینرژیک در مقایسه با نورونهای نوراپی نفرین و اپی نفرین اختصاصیترند. قرصهای خوراکی هر 3 ساعت یکبار مصرف میشود تا به حداکثر غلظت موثر دارو برسیم. در مورد کپسولهای آهستهرهش، میتوان دارو را هر 8 ساعت یکبار مصرف کرد. دارو تاثیری روی فراهمی زیستی کپسولهای آهستهرهش ندارد. متوسط نیمه عمر حذفی آن در مورد قرصهای خوراکی و کپسولهای آهستهرهش، در حدود 12 ساعت است.
آمفتامین سولفات: این داروی جدید برای درمان نارکولپسی در بیماران بالای 6 سال مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفته است. همچنین، این دارو برای درمان اختلال بیشفعالی و کمتوجهی تاییدیه اخذ کرده و برای درمان چاقی نیز تجویز میشود. این دارو یک آمین غیرکتکولامین سیمپاتومیمتیک است که اثر تحریکی روی سیستم اعصاب مرکزی دارد. عوارض آن شامل بالا رفتن فشارخون سیستولی و دیاستولی، برونکودیلاتاسیون ضعیف و تحریک دستگاه تنفسی است. شروع پاسخدهی به آمفتامین، 1 تا 3 ساعت بعد از مصرف و طول اثر آن تا 10 ساعت است. آمفتامین سولفات تا 20 درصد به پروتئینهای پلاسما متصل میشود و سطوح آن در مایع مغزی-نخاعی، 80 درصد سطوح پلاسمایی آن است. نیمه عمر دارو 7 تا 34 ساعت است.
دکستروآمفتامین/آمفتامین: این داروی ترکیبی از سوی FDA برای درمان اختلال بیشفعالی و کمتوجهی و نیز نارکولپسی در بیماران بالای 3 سال مورد تایید است. اثرات و عوارض آن مشابه دکستروآمفتامین سولفات و آمفتامین سولفات است. شکل آهستهرهش دکستروآمفتامین/آمفتامین بهطور معمول برای درمان نارکولپسی تجویز نمیشود و فقط برای درمان اختلال بیشفعالی و کمتوجهی تاییدیه دارد. شکل سریعالرهش دارو برای هر دو اندیکاسیون مورد تایید است. زمان لازم برای رسیدن به حداکثر غلظت در مورد شکل سریعالرهش این دارو، نزدیک به 3 ساعت است. دکستروآمفتامین/آمفتامین در کبد به دو متابولیت فعال تجزیه میشود. دفع دارو کلیوی است و میزان دفع به pH ادرار بستگی دارد.
متیل فنیدات هیدروکلراید: متیل فنیدات یک دارو برای دستگاه عصبی مرکزی است که برای درمان اختلال بیشفعالی و کمتوجهی و نیز نارکولپسی در بیماران بالای 6 سال تاییدیه دارد. این دارو روی ساقه مغز و کورتکس عمل کرده و اعتقاد بر آن است که اثرات خود را با بلوک بازجذب نوراپی نفرین و دوپامین به درون نورون پیش سیناپسی اعمال میکند. متیل فنیدات عوارض ناخواستهای مشابه دکستروآمفتامین و آمفتامین دارد. میزان جذب متیل فنیدات به شکل مصرفی آن بستگی دارد. زمان لازم برای رسیدن به حداکثر غلظت برای قرصهای سریعالرهش 1 تا 2 ساعت، برای قرصهای آهستهرهش 7/4 ساعت و برای سوسپانسیون دارو 2 تا 5 ساعت است. متیل فنیدات فقط 10 تا 30 درصد به پروتئین متصل میشود و 78 تا 97 درصد آن دفع کلیوی دارد. نیمه عمر حذف دارو نیز بستگی به شکل مصرفی دارد.
مودافینیل و آرمودافینیل: هر دوی این داروها برای درمان نارکولپسی در بزرگسالان مورد تایید هستند. آرمودافینیل، انانتیومرR برای مودافینیل است. عوارض ناخواسته برای مودافینیل و آرمودافینیل مشابه هستند، اما آرمودافینیل با واکنش آنافیلاکسی و آنژیوادم مرتبط دانسته شده است. به نظر میرسد که مودافینیل بهدلیل احتمال کمتر سوءمصرف آن و عوارض جانبی محدودتر در مقایسه با آمفتامینها، برای درمان خوابآلودگی در طی روز ارجح باشد. مطالعات بالینی انسانی برای بررسی اثربخشی مودافینیل در مقایسه با آمفتامینها موجود نیست. دوز 5 تا 10 میلیگرم بر کیلوگرم وزن بدن مودافینیل و 1/0 تا 2/0 میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن آمفتامین در افزایش هوشیاری و کاهش عمق خواب در سگهای نارکولپتیک موثر بودهاند. حداکثر پاسخدهی نارکولپسی به درمان با مودافینیل، 1 تا 2 ماه است. این دارو به 2 تا 4 ساعت زمان نیاز دارد تا به حداکثر غلظت خود برسد. این زمان برای آرمودافینیل، 2 ساعت است. هر دوی این داروها تا 60 درصد به پروتئین متصل شده و توسط کبد متابولیزه میشوند. نیمه عمر حذفی مودافینیل 5/7 تا 15 ساعت و برای آرمودافینیل، 15ساعت است.
سدیم اکسیبات: این تضعیفکننده دستگاه عصبی مرکزی برای درمان نارکولپسی در بزرگسالان مورد تایید FDA است. چنین به نظر میرسد که سدیم اکسیبات اثرات درمانی خود را از طریق فعالیتهای گاما آمینوبوتیریک اسید نوعB در نورونهای نورآدرنرژیک، دوپامینرژیک و تالاموکورتیکال ایفا میکند.
منبع: US.Pharmacist,20 Jan2016
شیرین میرزازاده