روزنامه سپید | اخبار 4 | 16 آبان 1394 | لینک خبر:
sepidonline.ir/d1165
نزدیک به ده سال پیش بود که در دولت نهم برای اولین‌بار زمزمه‌هایی از کشف داروی درمان بیماری ایدز به‌گوش رسید. زمزمه‌ای که با اعلام رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در آن زمان حالت رسمی به خود گرفت و حتی روابط عمومی وزارت بهداشت وقت جشنی برای آن برگزار کرد. اکنون بعد از گذشت سال‌ها هنوز خبری از داروی مذکور نیست و آن همه سر و صدا به یک‌باره فروکش کرد. برای آگاهی از چند و چون این موضوع پای گفتگوی اکبر عبدالهی‌اصل، معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان غذا و دارو نشستیم.
چند سال پیش بود که گفته شد داروی ایدز برای اولین‌بار در ایران کشف و ساخته شد. آیا این موضوع صحت داشت؟ اگر درست بود پس نتیجه چه شد؟ به کجا رسید؟
برای ورود یک داروی جدید به بازار دارویی دنیا، سه فاز اصلی فارکولوژی، از جمله بررسی ایمنی دارو و اثربخشی دارو را باید طی کرد. مطالعات نشان می‌دهد که از هر 8 هزار مولکول که توسط دانشمندان ساخته می‌شود، یکی منجر به کشف دارو خواهد شد. درنتیجه تولید یک داروی جدید برای اولین‌بار هزینه‌های بسیار هنگفتی دارد. تقریبا بودجه تحقیق و توسعه شرکت‌هایی که در دنیا داروی جدید به بازار می‌دهند از کل بودجه بازار دارویی کشور ما بزرگ‌تر است. اینکه من بگویم داروی جدیدی را به بازار دارویی کشور معرفی کرده‌ایم، بیشتر جنبه شعار دارد. ما یکسری نقاط قوتی داریم که بیشتر در طب سنتی و داروهای طبیعی است. گه‌گاه بعضی از داروهای طبیعی را داریم که ادعا می‌کنیم می‌تواند در برابر یک داروی شیمیایی یا داروی جدید موجود در دنیا قد علم کند. در ایران مطالعات بالینی خاصی را انجام می‌دهند که البته به قدرت و دقت مطالعات بالینی سایر کشورهای پیشرفته نیست. ما مطالعات بالینی کوچکتر را انجام می‌دهیم. ما داروی ضد سرطان را داریم که در داخل انجام شده است و به صورت داروی طبیعی عرضه می‌شود. داروی ایدز نیز در واقع همین بود. یعنی به صورت طبیعی، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کرد. همان‌طور که می‌دانید بیماری ایدز کاهش‌دهنده سیستم ایمنی بدن است. هنوز نمی‌توان گفت بیمار مبتلا به ایدز می‌تواند داروی درمان معمول و روز خود را کنار بگذارد و داروی ما را استفاده کند. داروی مذکور دارویی است که تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن است و به بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر، همزمان با مصرف بقیه داروها کمک می‌کند. وقتی اعلامی در مورد داروهای جدید می‌شود، معمولا یا فرمولاسیون جدید داریم یا مورد طبیعی وجود دارد و ما معمولا داروی شیمیایی جدید نداریم و حداقل من در چند سال گذشته نشنیدم که در ایران چنین چیزی تولید شده باشد.
وضعیت تولید دارو در کشور درحال حاضر چطور است؟ ما می‌توانیم چنین چشم‌اندازی داشته باشیم که روزی آنقدر پیشرفت کنیم که مثل داروی مالاریا که چند وقت پیش جایزه نوبل را گرفت، بتوانیم جایگاهی جهانی بدست بیاوریم؟
اگر بخواهیم چنین کاری کنیم، باید یکسری از سیاست‌های کلان خود را در کشور تغییر دهیم. سیاست‌های ما از سال 59 که سیستم ژنریک در کشور اجرایی شد، بیشتر بر محور تامین دارو برای مردم بود، نه برای صادرات و نه بر محور تولید علم. اخیرا تلاش‌هایی برای توسعه دانش جدید شده است که البته در حد تبلیغات است نه در حد تبدیل تبلیغات به صنعت، ولی اگر ما بخواهیم آینده را طوری ببینیم که در بازار آینده دنیا سهمی داشته باشیم، اول باید یک استراتژی بگذاریم. باید مشخص کنیم که می‌خواهیم در بازار دارویی دنیا به عنوان ژنریک حضور داشته باشیم یا به عنوان برند. اگر هدف ژنریک باشد، باید یکسری استراتژی‌ها را در کشور تغییر دهیم نه اینکه شرکت‌های داروسازی را به اسم حمایت، کوچک نگه داریم. یعنی شبه‌دولتی نگه‌داشتن شرکت‌های دارویی را کنار بگذاریم و باید شرکت‌ها به سمت خصوصی‌سازی شفاف پیش بروند و به‌صورت خصوصی اداره شوند. با این کارها می‌توان گفت صادرات ما رشد می‌کند.
وضعیت صادرات دارویی درحال حاضر چگونه است؟
صادرات ما را درحال حاضر دو تا سه شرکت انجام می‌دهند که کاملا خصوصی هستند. شرکت‌های دولتی اقداماتی می‌کنند اما اثربخشی زیادی ندارند. اگر سیاست خود را به سمت برند پیش ببریم و بخواهیم به سمت برندسازی و جایزه نوبل حرکت کنیم، باید کلا سیاست ژنریک را در کشور به سمت ایمن، نه به سمت تولید دائم پیش برد. وقتی می‌گوییم نظام ژنریک و در فرهنگستان و قوانین و در جاهای دیگر افتخار می‌کنیم که تولید نظام دارویی ما ژنریک است، وضعیت همین می‌شود. نظام دارویی ژنریک تحقیق و توسعه محور نیست و نمی‌توان از آن توقع دیگری داشت. هر زمان نظام ژنریک را کنار گذاشتیم، موفق خواهیم بود. یا اینکه تنها آنرا به سازمان‌های بیمه‌گر محدود کنیم. یعنی بگوییم ما در کشور برای مردم خودمان فقط داروهای ژنریک را پوشش می‌دهیم ولی تولید خود را محدود به ژنریک نمی‌کنیم. یعنی هر شرکتی هر دارویی خواست، با هر قیمتی تولید کند و بفروشد و بیمه یک پروتکل برای پرداخت داشته باشد و هر قیمتی را نپردازد. سیستم پرداخت را باید از سیستم تولید جدا کرد. اما نمی‌توان گفت چون بیمه پول ندارد این دارو را بخرد، پس نباید تولید کرد. این جاست که سیستم دارویی ما درجا می‌زند.
چرا در ایران قیمت تمام‌شده دارو بالاتر از کشورهای دیگر است؟
من چنین اعتقادی ندارم. آمارها نشان می‌دهد که میانگین قیمت داروهای ژنریک ایران یک‌پنجم داروهای ژنریک بقیه دنیاست. این آمارها در دو سال مختلف، در 2008 و 2014 توسط سازمان بهداشت جهانی انجام گرفت. قیمت داروهای ما نسبت به خیلی از کشورها پایین است.
از نظر بیمه‌ای هنوز هم مشکلی در خصوص تحت پوشش قرارگرفتن برخی داروهای خاص وجود دارد ؟
وضعیت در دولت جدید بسیار خوب شده است. ممکن است بیماری درخواست داشته باشد که داروی خارجی یا داروی وارداتی را خریداری کند، مثلا اگر دارویی نوع ایرانی آن وجود داشته باشد ولی بیمار بخواهد نوع خارجی آن را خریداری کند، در این صورت باید مابه‌التفاوت دارو پرداخت شود. اما اگر دارویی باشد که دکتر یا بیمار تاکید بر برند خاصی نداشته باشند، تقریبا می‌توان گفت بیمار پولی بابت تهیه دارو پرداخت نمی‌کند. داروهای بیماران خاص ما نیز تقریبا مجانی است.
از نظر فراوانی چطور؟ به‌قدر کامل بازار را پوشش داده است؟
بله من فکر می‌کنم بزرگ‌ترین معضلی که در کشور وجود دارد خالی بودن ظرفیت و تولید بیش از حد است که حتی شرکت‌های داروسازی ما به خودزنی افتاده‌اند و گه‌گاه مشاهده می‌شود برخی از شرکت‌ها برای فروش دارو تخفیف‌هایی می‌دهند که نه مورد تایید ما و نه سندیکاها و انجمن‌های آنهاست. در مواردی هم کمبود داریم که کمبودهای ما در خصوص داروهایی است که اینقدر مصرف آنها کم است که تولید آنها اقتصادی نیست.
چرا این اضافه ظرفیت را به سمت صادرات نمی‌برند؟
این همان علتی است که به شما گفتم. صادرات یک فرهنگ و علم است و اینطور نیست که اگر من تولیدکننده، چهار عدد دارو تولید کردم و سه دارو مصرف شد، چهارمی را ببرم سر مرز بفروشم. برای خرید یک دارو در کشورهای دیگر پروسه‌ای وجود دارد که باید دارو را ثبت کرد، باید رفت و با پزشکان کشورهای دیگر صحبت و دارو را معرفی کرد. چطور ما مدعی هستیم که پزشکان ما را در ایران بیشتر از حد و غیرمنطقی آلوده کردند و پزشک برند یک شرکت خاص را می‌نویسد. همان‌طور که شرکت‌های خارجی به ایران آمدند و روی پزشکان ایرانی سرمایه‌گذاری کردند، شرکت‌های ما نیز برای صادرات باید محصولات خود را به کشورهای دیگر معرفی کنند. ما متاسفانه در بازار افغانستان که هم‌کیش و همسایه ما هستند به‌جای اینکه دارو را به پزشک افغان معرفی کنیم و آموزش دهیم و گردهمایی علمی برای آن بگذاریم، فقط تخفیف دادیم و اینطور شد که بازار افغانستان را بدست گرفتیم.
برداشته شدن تحریم‌ها چه تاثیری روی بازار دارویی ما گذاشت؟
از نظر من تاثیر خاصی روی بازار دارویی ایران نمی‌گذارد و تنها تاثیر آن شاید این باشد که برخی از شرکت‌های چند ملیتی می‌آیند و سرمایه‌گذاری می‌کنند. سرمایه‌گذاری آنها علم و دانش را در
طولانی مدت به کشور وارد می‌کند اما در کوتاه‌مدت نه قیمت اضافه می‌کند و نه تحولی در شرکت‌های داخلی بوجود می‌آورد.
پدیده مظفری
