خطای پزشکی می‌تواند یک پزشک را تا پشت میله های زندان بکشاند و به جان یک بیمار پایان بخشد؛ عوامل پیش‌زمینه‌ای زیادی، امکان وقوعش را سهل‌تر می‌کند. به گفته رییس کمیسیون نظارت و ارزشیابی سازمان نظام پزشکی اگرچه اجرای طرح تحول نظام سلامت بروز شکایات را کاهش نداد اما مدیریت درمان و رعایت قانون دو امری است که می‌تواند زمینه بروز قصور پزشکی را کاهش دهد.
فرجود شکوهی، عضو شورای عالی نظام پزشکی وعضو کمیته طرح تحول نظام سلامت را درخصوص عوامل زمینه‌ای بروز خطای پزشکی و راهکارهای کاهش آن صحبت کرده است.

خطای پزشکی چیست؟
       اصولا چون خطای پزشکی سهوی است و نه عمدی، به همین دلیل به نام قصور یا تخلفات انتظامی خوانده می‌شود. چنانچه صاحبان حرف پزشکی در تشخیص یا درمان بیمار مراحل علمی و اخلاقی را به شکل یک پروسه دنبال نکنند و در این سیر صدماتی به بیمار وارد آید، بیمار می‌تواند شاکی باشد. موضوع شکایت نیز می‌تواند مستقیما از طریق مرجع جامعه پزشکی یعنی سازمان نظام پزشکی و یا دادسرای عمومی قوه قضائیه مطرح شود و پرونده جهت کار کارشناسی یا به نظام پزشکی و یا پزشکی قانونی ارجاع داده می‌شود.

 بیشترین عوامل زمینه‌ساز شکایات علیه پزشکان چیست؟ آیا افزایش تجهیزات پیشرفته پزشکی باعث کاهش شکایات و قصورات پزشکی شده است؟

       قطعا دو عامل دقت و استفاده از تجهیزات پزشکی به‌روز می‌توانند ضریب موفقیت در درمان را بالا ببرند و از میزان قصورات پزشکی بکاهند اما اینکه چرا علی‌رغم استفاده از تجهیزات بهینه باز شاهد کثرت شکایات هستیم دلایل متعددی دارد که به آن‌ها اشاره می‌شود. نوعاً نگاه مطلق‌گرایانه در درمان و یا هر پدیده اجتماعی اشتباه است زیرا بسیاری از بیماری‌ها فاقد درمان قطعی است و پزشک در یک تصمیم‌گیری گاهی ناگزیر می‌شود بعضا بین«بد و بدتر» ، بد را انتخاب می‌کند و چاره‌ای هم جز این انتخاب ندارد درحالی‌که بیمار یا همراهان و تصور می‌کنند که درمان قطعی بوده است.

       بنا به تجربه کثرت شکایات از عدم اجرای صحیح فرایند و وظایفی که پیش از درمان و پس از درمان به عهده پزشک است، نتیجه می‌شود پزشک باید قبل از شروع هر درمان و یا جراحی، شخص بیمار و یا خانواده بیمار را به‌طور کامل در جریان روند درمان و ضریب موفقیت آن قرار دهد و سطح توقعات و انتظارات بیمار را با واقعیت درمان تطبیق دهد که متاسفانه به این مهم، خصوصاً در مراکز دولتی کمتر توجه می‌شود.

       فرایند پس از درمان که درواقع عوارض بیماری و جراحی تلقی می‌شود نیز کانون موضوع بسیاری از شکایت‌هاست که به عللی، بیمار از بی‌توجهی کادر درمان شاکی است. این را همین‌جا عرض کنم چنانچه بیمار یا همراهان وی احساس کنند که تیم پزشکی نهایت تلاش خود را در درمان بیمار انجام داده‌اند حتی اگر درمان موفقیت‌آمیز هم نبوده باشد نه‌تنها شاکی نیستند بلکه سپاسگزار خواهند بود پس موضوع پس از درمان یا عوارض پس از درمان بسیار مهم است.

شکایاتی که در خصوص فرایند درمانی صورت می‌گیرد بیشتر علیه مراکز دولتی است یا خصوصی؟
       عمدتاً میزان شکایت از مراکز درمانی دولتی و عمومی بیشتر از خصوصی است. اتفاقا مراکز دولتی کانون و تنها جایگاه آموزش دانشجویان پزشکی است. پس به این نتیجه می‌رسیم که پای آموزش لنگ می‌زند و حجم شکایت مراکز دولتی بیشتر است. متاسفانه طرح تحول نظام سلامت که قرار بود موجب افزایش تثبیت درمانی در مراکز دولتی شود نیز نتوانست از حجم شکایات بکاهد ولی چون از بحث ما خارج است به آن نمی‌پردازیم ولی این مهم باید آسیب‌شناسی شود.

       یکی از دلایل شکایت‌ها تشخیص‌های نادرست است، علتش هم این است که قانون رعایت نمی‌شود. برای مثال در طرح نوین سلامت هر متخصص باید 15 تا 20 دقیقه وقت برای ویزیت بیماران بگذارد تا فرصت کافی و وافی در تشخیص درست داشته باشد که این مهم متاسفانه رعایت نمی‌شود و بعضاً به 5 دقیقه برای هر بیمار تنزل یافته است.

راهکار شما برای کاهش شکایت علیه پزشکان چیست؟
       مدیریت درمان از صدر تا ذیل، پروژه‌ای مهم و تاثیرگذار است که باید به‌طورجدی بدان پرداخته شود.اما آنچه مهم است اینکه درمان در تمامی حوزه‌های خود، یک فرایند است که باید به‌درستی و با دقت نظر طی شود. همچنین اجزای آن بسان حلقه‌های زنجیر به‌هم‌پیوسته و تاثیرگذارند که باید به‌وسیله کادر مدیریت درمان مدیریت شود .
       در کشور ما سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت نقش خود را ایفا می‌کنند اما همکاری بیش‌ازپیش دو نهاد و آسیب‌شناسی فرایند درمان، کاری است که باید با همکاری همدیگر به انجام برسانند تا بتوان گام مهمی به‌سوی کاهش شکایات علیه پزشکان برداشت.

مینا دارابی